از دیرباز در تمام نقاط ایران پس از فوت یک شخص مراسم یادبودی برگزار می‌شود که هدف از آن طلب آمرزش برای متوفی و همچنین دلگرمی برای سوگواران و خانواده متوفی است. مهم‌ترین مراسم, مراسم ختم است که در سومین روز درگذشت متوفی برگزار می‌شود. امروزه در اکثر خانواده‌ها تدارکی برای مراسم روز هفتم نمی‌بینند و یا یک مراسم کوچک زنانه برگزار می‌کنند. اما برای چهلمین روز تدارکاتی صورت می‌گیرد.

این مراسم با توجه به آداب‌ورسوم هر منطقه تا حدودی متفاوت است. ما در اینجا سعی داریم مواردی را یادآور شویم که در بیشتر شهرها و مناطق کشور انجام می‌شود.

قرائت قرآن

مراسم ختم با قرائت قرآن آغاز می‌شود. بهتر است برای این قسمت مراسم، از قاریان برجسته و باتجربه دعوت کنید تا قرآن را بسیار شیوا و اصولی قرائت کند. البته در بیشتر مراسم‌ها مداح این وظیفه را برعهده می‌گیرد و قبل از شروع مداحی سوره‌ها و آیاتی در مورد مرگ و قیامت تلاوت می‌کند. مداح باید به این نکته توجه کند که قرآن را در دستگاه‌های قرآنی تلاوت کند و از  الحان مداحی در تلاوت استفاده نکند.

انتخاب مداح جهت مراسم

انتخاب سخنران و مداح جز قسمت‌های مهم مراسم است. مداح باید با تمام جزئیات کار خود مثل تسلط بر تلاوت قرآن، نحوه‌ی تسلیت و تشکر، خواندن اشعار پندآمیز یا اشعاری در مدح والدین، روضه‌خوانی و دعای پایان مجلس آشنایی داشته باشد. درصورتی‌که مداح حرفه‌ای نباشد و علاوه بر تسلط نداشتن بر هر کدام از موضوع‌ها، زمان‌شناس نباشد مراسم برای مهمانان خسته‌کننده شده و  باعث رنجش صاحب عزا می‌شود. برای مثال برخی مداحان چندین مرتبه از اشخاص مهم و عالی رتبه که در مجلس حضور دارند تشکر می‌کنند و زمان را از بین می‌برند. یا در بعضی شهرها مرسوم است که مداح پیام تسلیت تمام شرکت‌کنندگان در مراسم را با نام ‌آن‌ها می‌خواند و باعث اتلاف وقت می‌شود. پس از مداحی و مناجات یک واعظ که از روحانیون است شروع به سخنرانی می‌کند و صحبت‌هایی راجع به شب اول قبر، عالم برزخ و قیامت می‌کند. البته امروزه برخی صاحبان عزا این قسمت را حذف می‌کنند و مجلس را با تلاوت قرآن و مداحی به پایان می‌رسانند. 

برگزاری مراسم ترحیم عرفانی

اولین بار مولانا وصیت کرد که پس از مرگش، صوفیان در کنار مزارش دف‌نوازی کنند. امروزه در بسیاری از مناطق مردم به این نوع سوگواری علاقه پیدا کرده‌اند و در مجالس خود پس از تلاوت قرآن و سخنرانی یک روحانی، از گروه‌های موسیقی عرفانی دعوت می‌کنند تا با نی و دف مراسم را برگزار کنند. برخی افراد تمایل دارند همراه با نوازندگان نی و دف، مداحی حضور داشته باشد و در کنار هم اجرا کنند. انتخاب سازها و خواننده کاملا اختیاری است و می‌توانید هر کدام از آن‌ها را به مراسم دعوت کنید.

وسایل لازم برای مراسم ختم

یکی از افراد خانواده یا دوستان باید وظیفه‌ی تهیه‌ی وسایل ختم را برعهده بگیرد. بهتر است لیستی از وسایل مورد نیاز را یادداشت کند تا چیزی از قلم نیفتد. مهم‌ترین وسایل، ظروف یک بار مصرف، دستمال کاغذی و سینی است. وسایل دیگری که برای چیدمان میز ختم مورد نیاز خواهد بود شامل شمع, گلدان، گل, پارچه‌ی ترمه، قرآن و رحل قرآن،  قاب عکس و شمع است.

اگر عزیز از دست رفته جوان باشد اجاره‌ی حجله‌ی عزا را نباید فراموش کرد.

در صورتی که نمی‌خواهید کارهای مراسم را به برگزارکنندگان مجالس ترحیم بسپارید باید وسایل مورد نیاز برای سر مزار را هم تهیه کنید. اگر قرار است به جز خانواده، افراد دیگری بر سر مزار حضور داشته باشند باید سایبان و صندلی به تعداد کافی اجاره کنید.

 

مکان برگزاری مراسم

در اکثر موارد مراسم ختم در مسجد یا خانه متوفی برگزار می‌شود. برای انتخاب مسجد به نکات مهمی باید دقت داشت

• در محدوده‌ی طرح ترافیک نباشد.

• پله برای افراد سالخورده یک معضل است و بهتر است تا جایی که امکان دارد تعداد پله‌ها کم باشد.

• جای پارک ماشین در اطراف مسجد موجود باشد.

• تعداد صندلی‌ها و ظرفیت مسجد باید به اندازه‌ی کافی باشد.

• سیستم صوتی حرفه‌ای داشته باشد.

• در قسمت بانوان ویدئو پروژکتور باشد.

اگر می‌خواهید شام در تالار صرف شود تالاری را انتخاب کنید که به مسجد نزدیک باشد. درصورتی‌که امکان برگزاری مراسم در خانه فراهم باشد می‌توان مراسم را در خانه برگزار کرد تا هم مهمانان و هم میزبان راحت‌تر باشد.

پذیرایی در مراسم ختم

در خرید اقلام پذیرایی سعی کنید مواد درجه یک و تازه تهیه کنید. اگر قرار است خودتان همه چیز را درست کنید از قبل هماهنگ کنید که چه کسانی قرار است به شما کمک کنند.

چای و قند

از اصلی‌ترین موارد برای پذیرایی در مراسم ختم چای است. در انتخاب چای به رنگ و کیفیت آن توجه کنید. می‌توانید قندهای بسته‌بندی تک نفره تهیه کنید تا هم پذیرایی راحت‌تر باشد و هم از ظاهر مناسب‌تری برخوردار باشد.

خرما

در بیشتر مراسم‌ها از خرمای مغزدار استفاده می‌شود. اگر می‌خواهید خودتان آن را درست کنید کافی است با یک نی شیشه‌ای یا فلزی خرماها را سوراخ کنید و هسته‌ی آن را خارج کنید و مغز گردو درون آن بگذارید.

حلوای تزئین شده

حلوا را می‌توانید به دو صورت دیسی یا تک نفره درست کنید. اگر می‌خواهید در چند دیس قرار دهید برای تزئین از قالب‌های متنوع که در بازار موجود است استفاده کنید و روی آن پودر نارگیل و بادام بگذارید. اکثر افراد تمایل دارند حلوا را تک نفره درست کنند. چون هم بهداشتی‌تر است و هم اسراف نمی‌شود. می‌توانید حلوا را در کاغذهای مخصوص قرار دهید یا این‌که نان حلوا تهیه کنید. امروزه این نان‌ها در اشکال متنوعی تولید می‌شود.

بسته پذیرایی مراسم ترحیم

بهتر است از پک پذیرایی برای مراسم استفاده کنید. دو یا سه مدل میوه طبق فصل انتخاب کنید و به همراه یک عدد آبمیوه و در صورت تمایل یک کیک یا شیرینی کوچک درون ظروف یک بار مصرف دردار یا باکس‌های مخصوص قرار دهید و در مراسم یا پایان آن، بسته‌ها را به مهمانان بدهبد.

آب آشامیدنی

بهتر است تعدادی آب معدنی تک نفره تهیه کنید و روی هر میز به همراه لیوان یک بار مصرف قرار دهید. هر نیم ساعت چک کنید و آب را شارژ کنید تا میزها خالی نماند.

 

اجاره سیستم صوتی برای ختم

یکی از بخش‌های حائز اهمیت در هر مراسمی پخش صدا و سیستم صوت آن است. شما اگر بهترین مداح و سخنران را به مراسم دعوت کنید اما سیستم صوت ضعیفی داشته باشید تمام مخارج بیهوده بوده و باعث آزرده‌خاطر شدن مهمانان می‌شود.

اگر مراسم خود را در خانه یا تالار برگزار می‌کنید می‌توانید به‌راحتی از طریق همین سایت سیستم صوت باکیفیت بالا به همراه اپراتور (در صورت تمایل همراه با مداح یا گروه عرفانی) اجاره کنید.

نکات مهم در برگزاری مراسم ترحیم

♦وسیله ایاب و ذهاب از نکات مهم برگزاری مراسم ختم است زیرا مطمئناً برخی مهمانان وسیله نداشته و اگر تدارکی برای ایاب و ذهاب نبینید با مشکل روبرو می‌شوند.

♦برای نذورات و خیرات در قبرستان باید از قبل تدارک ببینید. برخی افراد تمایل دارند میوه یا خوراکی موردعلاقه مرحوم را خیرات کنندو باید توجه داشته باشید که خوراکی انتخابی برای حمل‌ونقل مشکل نداشته باشد.

♦برای مزار و جلوی درب خانه مرحوم از قبل سفارش تاج گل را بدهید انتخاب تاج گل بر اساس میزان هزینه می‌تواند در اندازه و تعداد گل متفاوت باشد.

♦در تهیه اعلامیه دقت داشته باشید که آدرس, تاریخ و موارد دیگر درست عنوان شود و در آخر اعلامیه نام تمام نزدیکان نوشته شود و اسمی از قلم نیفتد.